Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết 35, 36: Cảnh ngày hè (bảo kính cảnh giới – bài 43)

NGUYỄN TRÃI (1380 – 1442 )Đọc văn, tiết 35 - 36 CẢNH NGÀY HÈ(Bảo kính cảnh giới – bài 43)I. TÌM HIỂU CHUNG1. Quốc âm thi tập Gồm 254 bài thơ, là tập thơ Nôm sớm nhất hiện còn. Nội dung: Phản ánh vẻ đẹp con người Nguyễn Trãi. Nghệ thuật: Việt hóa và sáng tạo trong thể thơ thất ngôn Đường luật của Trung Quốc.Tiểu dẫn trong sgk cung cấp cho em những hiểu biết gì về tập “Quốc âm thi tập” ?I. TÌM HIỂU CHUNG2. Bài thơ. Xuất xứ: Là bài thơ số 43, thuộc chùm thơ Bảo kính cảnh giới trong Quốc âm thi tập.- Thể thơ: Thất ngôn bát cú Đường Luật có xen một số câu lục ngônPhần tiểu dẫn trong sgk cung cấp cho em những hiểu biết gì về xuất xứ bài thơ?Rồi hóng mát thuở ngày trường, Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.Lao xao chợ cá làng ngư phủ, Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,Dân giàu đủ khắp đòi phương.Bố cục: có nhiều cách chia+ Căn cứ vào kết cấu của thơ Đường Luật: Đề - Thực – Luận – Kết.+ Căn cứ vào nội dung: Sáu câu đầu: Vẻ đẹp ngày hè Hai câu sau: Khát vọng của thi nhânTheo em bài thơ này có thể chia thành mấy phần? Nêu nội dung từng phầnII. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN 1. Vẻ đẹp cảnh ngày hèa. Câu 1 – Tâm thế của thi nhân khi đón nhận cảnh ngày hè: “Rồi hóng mát thủa ngày trường”- “Rồi”: rỗi rãi - Ngày trường: ngày dài- Câu thơ lục ngôn- Nhịp thơ: 1/2/3Thể hiện tâm thế thanh nhàn, ung dung hóng mát của thi nhân.Tâm thế này là rất hiếm trong cuộc đời Nguyễn Trãi.Mùa hè đến với Hoa phượng đỏTiếng ve sầuNhững tia nắng vàngHoa bằng lăng tím, 2. Tìm hiểu chi tiếtb. Bức tranh thiên nhiên.- Hình ảnh: + Hòe (tán hòe xanh đùn đùn, rợp mát như giương ô, giương lọng).+ Thạch lựu ( Thạch lựu phun trào sắc hoa ). + Hồng liên (hoa sen đang độ ngát nức mùi hương).  Sinh động, mang đặc trưng của mùa hè. Nguyễn Trãi đã sử dụng những hình ảnh, màu sắc nào để khắc họa bức tranh ngày hè ? 2. Tìm hiểu chi tiếtb. Bức tranh thiên nhiên- Màu sắc: Hòe – lục (xanh) Mọi màu sắc đều đậm đà.Lựu - đỏSen - hồng2. Tìm hiểu chi tiết Các động từ mạnh: b. Bức tranh thiên nhiênNguyễn Trãi đã sử dụng những thủ pháp nghệ thuật nào để khắc họa bức tranh thiên nhiên ngày hè?Đùn đùnGiươngPhunTiễn Sự thôi thúc từ bên trong, sức sống của cảnh vật như đang ứa tràn, không nén được cứ phải đùn ra, giương lên, phun ra...Nguyễn Trãi quan sát rất tinh tế: ông không chỉ dừng lại ở dáng vẻ bên ngoài mà còn khám phá cả sự vận động bên trong của cảnh vật2. Tìm hiểu chi tiết c. Bức tranh cuộc sống+ “Lao xao chợ cá” → Từ xa vọng lại → Âm thanh đặc trưng của làng chài → Sinh hoạt đời thường.+ “dắng dỏi cầm ve” → Tiếng ve kêu inh ỏi như tiếng đàn → Âm thanh của mùa hè. Nghê thuật đảo ngữ, từ láy. Vẻ đẹp thanh bình của bức tranh đời sống con người.- Âm thanh:2. Tìm hiểu chi tiết Tiểu kết: Câu thơ từ 2  6: bức tranh thiên nhiên, cuộc sống rất sinh động và đầy sức sống  Sự giao cảm mạnh mẽ, tinh tế của nhà thơ với cảnh vật. Thi nhân đã đón nhận cảnh vật với nhiều giác quan: thị giác, thính giác, khứu giác và cả sự liên tưởng.2. Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn TrãiDẽ có Ngu cầm đàn một tiếngDân giàu đủ khắp đòi phương- Tấm lòng ưu ái với dân, với nước:+ Ước: có cây đàn của vua Thuấn, gảy khúc Nam phong Cầu mưa thuận gió hòa để mọi người được ấm no, hạnh phúc  Niềm khát khao cao đẹp. Chí hướng cao cả: luôn khát khao đem tài chí để thực hành tư tưởng nhân nghĩa yêu nước, thương dân. III. TỔNG KẾT1. Nội dung tư tưởng2. Nghệthuật- Vẻ đẹp bức tranh ngày hè được gợi tả một cách sinh động.- Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi: yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu cuộc sống và tấm lòng ưu ái với dân, với nước. Hệ thống ngôn từ giản dị, tinh tế, xen lẫn từ Hán và điển tích.- Sử dụng từ láy độc đáo.