Bài giảng Ngữ văn 10 - Tiết học: Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ

(Trích Chinh phụ ngâm)Nguyên tác chữ Hán: Đặng Trần CônBản diễn Nôm: Đoàn Thị ĐiểmTình cảnh lẻ loi của người chinh phụNgữ văn 10 (Cơ bản) – tập 21I. Giới thiệu chung1. Tác giả - dịch giảa) Tác giảĐặng Trần Côn (?- ?), Nhân Mục – Thanh Trì nay Nhân Chính, Thanh Xuân – Hà NộiSống vào khoảng thế kỉ XVIIINgoài “Chinh phụ ngâm”, ông còn làm thơ chữ Hán và viết một số bài phú.b) dịch giảĐoàn Thị Điểm (SGK, 86)Phan Huy Ích22. Tác phẩma) Thể loạiThể loạiNgâm khúcBản diễn Nôm:Nguyên tác:Thể trường đoản cúThể song thất lục bát3b) Hoàn cảnh ra đờiCảm động trước nỗi đau mất mát của con người – nhất là những người vợ lính trong chiến tranh Đặng Trần Côn đã viết Chinh phụ ngâm gồm 478 câu thơ bằng chữ Hán. 4c) Nội dungTâm trạng khao khát hạnh phúc lứa đôiNội dungOán ghét chiến tranh phong kiếnphi nghĩa53. Đoạn trích: “Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ”a)Vị trí:b)Đại ý: Thể hiện tình cảnh và tâm trạng cô đơn của người chinh phụTừ câu 193 - 216Theo em đoạn trích viết về vấn đề gì?6c. Bố cụcĐoạn 1:16 câu thơ đầu: Đoạn 2: Phần còn lại: Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụNỗi thương nhớ7Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụa) 8 câu thơ đầu “ Dạo hiên vắng thầm gieo từng bước Ngồi rèm thưa rủ thác đòi phen.”Các động từ: dạo, ngồi, rủ, thác diễn tả cử chỉ, hành độngquẩn quanh vô nghĩa => tâm trạng cô lẻ - “Chẳng mách tin”: từ phủ định- không có tin=> Nỗi buồn, sự lo lắng nhân lên gấp bội lầnII. Đọc hiểu văn bản8“Ngoài rèm thước chẳng mách tinTrong rèm, dường đã có đèn biết chăngĐèn có biết dường bằng chẳng biếtLòng thiếp riêng bi thiết mà thôiBuồn rầu chẳng nói nên lờiHoa đèn kia với bóng người khá thương”9Hình ảnh đèn Đèn có biết chăng? Đèn có biết Điệp ngữ bắc cầu, câu hỏi tu từ Nỗi cô đơn, buồn triền miên kéo dài lê thê trong không gian, thời gian, vô vọng khắc khoải.=> Lời kể thành lời độc thoại tha thiết, dằn vặt.10b) 8 câu tiếp theo“ Gà eo óc gáy sương năm trốngHòe phất phơ rủ bóng bốn bên”Không gian vắng lặng => âm thầm chiếc bóngTiếng gà: năm canh -> thao thức suốt đêm Hòe phất phơ -> hoang vắngKhông gian ở đây hiện lên như thế nào và thể hiện điều gì?11“Khắc giờ đằng đẵng như niênMối sầu dằng dặc tựa miền biển xa”Từ láy: đằng đẵng, dằng dặcSo sánh: “như niên”, “tựa miền biển xa”Âm hưởng buồn kéo dài Thời gian tâm trạng, cụ thể hóa nỗi sầu12“Hương gượng đốt hồn đà mê mảiGương gượng soi lệ lại châu chanSắt cầm gượng gảy ngón đànDây uyên kinh đứt phím loan ngại chùng”Động từ:GượngGảy đànSoi gươngĐốt hương13Miễn cưỡng,gượng gạo không còn niềm vui sốngDây đứt phím chùng * Bằng cách sử dụng các từ ngữ biểu cảm,hình ảnh ước lê tác giả đã diễn tả tâm trạng lẻ loi, cô đơn,buồn tủi,mất hết niềm vui sống của người chinh phụ.Lo sợ điều không may xảy ra14“Lòng này gửi gió đông có tiệnNghìn vàng xin gửi đến non YênNon Yên dù chẳng tới miềnNhớ chàng thăm thẳm đường lên bằng trờiTrời thăm thẳm xa vời khôn thấuNỗi nhớ chàng đau đáu nào xongCảnh buồn người thiết tha lòngCành cây sương đượm tiếng trùng mưa phun”152. Tâm trạng nhớ nhung của người chinh phụ:Hình ảnh ước lệ:+ Gió đông: gió mùa xuân, ấm áp+ Non Yên: xa xôi, hiểm trởHình ảnh ước lệ => khát khao đoàn tụGửi nỗi nhớ đến người chinh phụLo lắng16Từ láy: Thăm thẳm, đau đáuĐiệp ngữ: nhớ chàng, thăm thẳmHình ảnh so sánh: Nỗi nhớ “thăm thẳm” như đường lên trời=> Cực tả nỗi nhớ thương triền miên, da diết của người vợ trẻ nhớ thương chồng17“ Cảnh buồn người thiết tha lòngCành cây sương đượm tiếng trùng mưa phun”Người: buồn, thiết tha => đau đớn như bị chà xátCảnh: sương,mưa => gợi buồn, nhuốm màu tâm trạngNỗi buồn chuyển thành nỗi đau khôn tả18 => Bằng nghệ thuật phúng dụ, lối miêu tả trực tiếp nội tâm nhân vật, cách tả cảnh ngụ tình, đoạn thơ đã diễn tả nỗi nhớ thương mênh mang, vời vợi, nỗi đau cắt cứa tâm can người chinh phụ.19III. Tổng kếtNội dungSắc thái cung bậc tình cảm của người chinh phụKhát khao hạnh phúc lứa đôi2. Nghệ thuậtĐiệp từ, điệp ngữSo sánh, tượng trưng, ước lệCâu hỏi tu từ3. Giá trị tư tưởngĐồng cảm với khát khao hạnh phúc của người phụ nữTố cáo tội ác của chiến tranh20	Những tư tưởng nào dưới đây được thể hiện trong tác phẩm chinh phụ ngâm?Oán ghét chiến tranh phong kiến phi nghĩaKhao khát tình yêu, hạnh phúc lứa đôiCa ngợi sự đảm đang chung thủy của người chinh phụCả a và bIII. Củng cố21	Nội dung chính trong đoạn trích Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ là gì?Nỗi nhớ thương chồng mà bất lựcNỗi oán hờn khi phải xa chồngTình cảnh lẻ loi, cô đơn khao khát hạnh phúcSự chán nản tuyệt vọng trong nỗi cô đơn22Chúc các em học tốt !