Bài giảng Ngữ văn 10 - Truyện an dương vương và Mị Châu – Trọng Thủy (truyền thuyết)

TRUYỆN AN DƯƠNG VƯƠNG VÀ MỴ CHÂU – TRỌNG THỦY(TRUYỀN THUYẾT)“Ai veà qua huyeän Ñoâng AnhGheù xem phong caûnh Loa thaønh Thuïc VöôngCoå Loa thaønh oác khaùc thöôøngTraûi bao naêm thaùng daáu thaønh coøn ñaây”ÑOÏC-TÌM HIEÅUÑOÏC HIEÅUT.LIEÄU T.KHAÛOLUYEÄN TAÄPH. DAÃN VEÀ NHAØK.TRA BAØI CUÕPHIEÁU HOÏC TAÄPI. ÑOÏC-TÌM HIEÅU CHUNG1. Tiểu dẫn:- Truyện dân gian- Kể về các sự kiện và nhân vật lịch sử - Yếu tố lịch sử và yếu tố tưởng tượng, thần kỳ hòa quyện- Không chú trọng tính chân thực, chính xác, khách quan của lịch sử Đặc điểm Truyền thuyết:- nghệ thuật độc đáo => Thể hiện quan điểm, nhận thức, tình cảm của nhân dânĐỀN AN DƯƠNG VƯƠNGBÀN THỜ NỎ THẦN AN DƯƠNG VƯƠNGKHU GIẾNG NGỌCBên phải Đền Thượng ở Đông Anh – Hà NộiLỄ HỘI ĐỀN CUÔNGĐền Cuông thờ Thục An Dương Vương ở Diễn An - Diễn Châu - Nghệ AnLễ Hội diễn ra trong 3 ngày 14-15-16/2 (Âm lịch) hàng nămLỄ HỘI ĐỀN AN DƯƠNG VƯƠNGGiới thiệu chung về truyền thuyếtTruyện dân gian, kể về sự kiện và nhân vật lịch sử.Yếu tố lịch sử và yếu tố tưởng tượng thần kì hòa quyện → quan điểm, tình cảm, nhận thức của nhân dân.không chú trọng tính chân thực, chính xác, khách quan của lịch sử → xây dựng hình tượng nghệ thuật độc đáo.Môi trường sinh thành, biến đổi và diễn xướng: lễ hội và các di tích lịch sử có liên quan.Truyền thuyết An Dương Vương và Mị Châu- Trọng ThủyCó 3 bản kể:Truyện Rùa Vàng- trong Lĩnh Nam chích quái (Những chuyện quái dị ở đất Lĩnh Nam)Thục kỉ An Dương Vương- trong Thiên Nam ngữ lục.Mị châu- Trọng Thủy- truyền thuyết ở vùng Cổ Loa.Bố cụcGồm 4 phầnAn Dương Vương xây thành, chế nỏ và chiến thắng Triệu Đà.Trọng Thủy lấy cắp lẫy nỏ thần.Triệu Đà lại phát binh xâm lược, An Dương Vương thất bại, chém Mị Châu, theo Rùa Vàng xuống biển.Kết cục bi thảm của Trọng Thủy, hình ảnh “ngọc trai- nước giếng” nhằm minh oan cho Mỵ Châu.An Dương VươngXây thành, chế nỏ và đánh thắng Triệu Đà:	Quá trình xây thànhThành đắp đến đâu lại lở đến đó.→ Xây thành cũng như dựng nước: gian nan, khó nhọc.→ Kiên trì, quyết tâm, không sợ khó khăn, không nản chí.Lập đàn cầu đảo bách thần, trai giới + sự giúp đỡ của thần Kim Quy: tìm ra giải pháp kĩ thuật phù hợp, trấn áp yêu quái, xây thành công Loa Thành→ Sự lớn mạnh và quyết tâm giữ nước của nhân dân Âu Lạc.Có ý kiến cho rằng: “nhà Vua đã đánh thắng Triệu Đà là nhờ có nỏ thần”. Suy nghĩ của em ?Bài học lịch sửThành ốc kiên cố.Vũ khí thần kỳ (dấu tích: kho tên đồng hàng vạn chiếc).Tinh thần cảnh giác cao độ. → An Dương Vương: nhà vua anh hùng, thủ lĩnh bộ lạc anh minh, sáng suốt, cảnh giác và trách nhiệm, được nhân dân và thần linh ủng hộ, giúp đỡ và tôn vinh nên đã thành công lớn.Ý nghĩa của các chi tiết thần kìRùa: một trong tứ linh, trí tuệ sáng suốt, sự phán quyết mạnh mẽ của cha ông.Nỏ thần: lẫy bằng vuốt của rùa thần.→ kì ảo hóa sự nghiệp chính nghĩa, phù hợp với lòng người của An Dương Vương.2. Cơ đồ đắm biển sâuNguyên nhân thất bạiKhông nhận ra dã tâm nham hiểm của kẻ thù. Phạm nhiều sai lầm nghiêm trọng:	+ Nhận lời cầu hoà của Triệu Đà.	+ Nhận lời cầu hôn cho Trọng Thuỷ ở rể mà không giám sát, đề phòng.	+ Lơ là việc phòng thủ đất nước, chủ quan khinh địch, ỷ lại vào vũ khí.→ Bài học: Luôn cảnh giác với kẻ thù.Mỵ ChâuXinh đẹp, ngây thơ, không có ý thức về chính trị, trách nhiệm công dân ngoài tình yêu.“Đêm tâm sự”: Đưa Trọng Thủy đến xem nỏ thần Nói rõ nguồn gốc và cách sử dụng nỏ thầnĐáng giận: tiết lộ bí mật quốc gia cho kẻ thùĐáng thương: vô tình, ngây thờ làm việc đó vì yêu chồng và chiều theo ý chồng.“Ngày tiễn biệt”“Thiếp có cái áo lông ngỗng, hễ thiếp chạy phương nào, thiếp sẽ rắc áo lông ngỗng dọc đường, chàng cứ theo dấu lông ngỗng mà tìm”.Đáng giận: mất cảnh giác, dẫn đường cho giặc đuổi theo cha.Đáng thương: nỗi niềm của cô gái phải xa chồng, luôn mong tìm cách để được gặp chồng.Rắc lông ngỗng trên đường đi trốn.Đáng giận: u mê, mù quáng, phạm sai lầm nghiêm trọng, không thể tha thứ.Trả giá: 	+ Nhà tan, nước mất	 	+ Bị vua cha trừng trịThái độ của nhân dânMáu Mị Châu ngọc trai.Xác Mị Châu ngọc thạch.→ Hóa thân – phân thân:	+ Nghiêm khắc trừng trị (cái chết của MC). 	+ Sự cảm thông, bao dung (lời khấn thành hiện thực).Bài họcCần đặt cái chung lên trên cái riêng, đặt lợi ích của quốc gia, dân tộc lên trên quyền lợi của cá nhân, gia đình.Biết cảm xúc bằng lí trí, suy nghĩ bằng trái tim- giải quyết mối quan hệ giữa lí trí và tình cảm đúng mực.Tôi kể ngày xưa chuyện Mỵ Châu,Trái tim lầm chỗ để trên đầu.Nỏ thần vô ý trao tay giặcNên nỗi cơ đồ đắm biển sâu!(Tâm sự - Tố Hữu)Một đôi kẻ Việt, người TầnNửa phần ân oán, nửa phần xót thương.Vuốt rùa chàng đổi máyLông ngỗng thiếp đưa đường.Thề nguyền phu phụTình nhi nữ,Việc quân vươngDuyên nợ tình kia dở dở dangNệm gấm vó câuTrăm năm giọt lệNgọc trai nước giếngNgàn thu khói nhang.(Tản Đà)Trọng ThủyTrong cuộc hôn nhân với Mỵ ChâuTT là một tên gián điệp lợi hại với tính cách xảo trá và hành động khôn khéo: điều tra bí mật quân sự, tìm cơ hội đánh tráo lẫy nỏ thần.→ lợi dụng, lừa gạt Mị Châu, thực hiện được mục đích. Khi Mị Châu đã chết Trọng Thủy ôm xác vợ khóc lóc, thương nhớ rồi tự tử: tình yêu mãnh liệt của một kẻ si tình, sự ăn năn hối hận muộn màng của một con người đã gây ra cái chết bi thảm cho vợ.Nhận xétTrọng Thủy là nhân vật truyền thuyết với mâu thuẫn phức tạp: nghĩa vụ  tình cảm, thủ phạm  nạn nhân.Là một tên gián điệp đội lốt con rể - kẻ thù của nhân dân Âu Lạc (thủ phạm).Là nạn nhân của người cha tham vọng xấu xa, cuộc chiến tranh phi nghĩa.Hoàng Tiến Tựu: “Thảm hại và nhục nhã biết bao cho Trọng Thủy, khi y chết theo một người con gái mà người ấy trước khi chết, chẳng những đã không yêu thương y nữa, mà còn dứt khoát coi y là thù, là “người lừa dối””.→ Lên án chiến tranh phi nghĩa, tham vọng của kẻ thù.Chi tiết ngọc trai- giếng nước có phải để khẳng định tình yêu chung thủy của Trọng Thủy hay không?Vì sao? Minh oan cho Mị Châu.Chứng nhận cho mong muốn được hóa giải tội lỗi của Trọng Thủy (có thể y đã tìm được sự hóa giải trong tình cảm của Mị Châu nơi thế giới bên kia...) → lòng nhân hậu, bao dung của nhân dân ta.Yếu tố lịch sử cốt lõi:ADV xây thành, chế nỏ, chiến thắng Triệu Đà.Mắc mưu Triệu Đà, nhận Trọng Thủy làm rể, chủ quan không phòng bị nên thua trận, giết con và tự sát.Yếu tố thần kì:Sứ Thanh Giang giúp vua xây thành, móng rùa-lẫy nỏ thầnThần Kim Quy hiện lên thét lớn, lay tỉnh nhà vua.Sự hóa thân của Mị Châu.→ giải thích nguyên nhân mất nước và tôn vinh ADV.Các lớp nghĩaBài học cảnh giác, kinh nghiệm xử thế đòi hỏi không bao giờ được sống hời hợt: Đắp thành kiên cố để ngăn chặn giặc, có ngờ đâu giặc lại lọt vào tận trong ruột của mình.Tìm đường chạy trốn giặc, có ngờ đâu giặc ở ngay sát sau lưngĐời cha dốc bao nhiêu xương máu xây dựng nên cơ đồ thế mà chỉ một sớm một chiều vì nhẹ dạ, đời con lại làm cho tan nát.Mối tình Mị Châu-Trọng ThủyTình yêu chân thành, ngây thơ, trong trắng nhiều khi lại là nạn nhân của tranh đoạt tàn khốc; nhưng chỉ kẻ nào mưu đồ tranh đoạt mới tội lỗi, còn tình yêu không vụ lợi thì bao giờ cũng được đền bù.Tổng kếtGiá trị nội dungMột cách giải thích nguyên nhân việc mất nước Âu Lạc.Đem lại những bài học quý: tinh thần cảnh giác với kẻ thù; cách xử lí đứng đắn mối quan hệ giữa cái riêng- cái chung, giữa nhà- nước, giữa cá nhân- cộng đồng, giữa tình cảm- lí trí.Giá trị nghệ thuậtHoà quyện giữa yếu tố lịch sử- yếu tố thần kì.Kết hợp bi- hùng, xây dựng được những hình ảnh giàu chất tư tưởng- thẩm mĩ, có sống lâu bền. Thời gian nghệ thuật: quá khứ- xác định.Kết cấu: trực tuyến- theo trật tự thời gian.Gắn với các di tích vật chất, di tích lịch sử, lễ hội. Ba vòng thành Cổ LoaKHU VỰC GIẾNG NGỌCPhía xa là một đoạn thành còn sót lạiTRUYEÄN AN DÖÔNG VÖÔNG VAØ MÎ CHAÂU-TROÏNG THUÛYÑOÏC-TÌM HIEÅUÑOÏC HIEÅUT.LIEÄU T.KHAÛOLUYEÄN TAÄPH. DAÃN VEÀ NHAØK.TRA BAØI CUÕPHIEÁU HOÏC TAÄPI. ÑOÏC-TÌM HIEÅU CHUNG1. Tiểu dẫn:- Truyện dân gian- Kể về các sự kiện và nhân vật lịch sử - Yếu tố lịch sử và yếu tố tưởng tượng, thần kỳ hòa quyện- Không chú trọng tính chân thực, chính xác, khách quan của lịch sử Đặc điểm Truyền thuyết:- nghệ thuật độc đáo => Thể hiện quan điểm, nhận thức, tình cảm của nhân dânĐỀN AN DƯƠNG VƯƠNGÑOÏC-TÌM HIEÅUÑOÏC HIEÅUT.LIEÄU T.KHAÛOLUYEÄN TAÄPH. DAÃN VEÀ NHAØK.TRA BAØI CUÕPHIEÁU HOÏC TAÄPI. ÑOÏC-TÌM HIEÅU CHUNG1. Tiểu dẫn:- Truyện dân gian- Kể về các sự kiện và nhân vật lịch sử - Yếu tố lịch sử và yếu tố tưởng tượng, thần kỳ hòa quyện- Không chú trọng tính chân thực, chính xác, khách quan của lịch sử Đặc điểm Truyền thuyết:- nghệ thuật độc đáo => Thể hiện quan điểm, nhận thức, tình cảm của nhân dânTƯỢNG KHÔNG ĐẦUỞ am bà chùa-Đông Anh-Hà NộiĐỀN THỜ AN DƯƠNG VƯƠNGĐỀN CỔ LOAEm hóa đá ở trong truyền thuyết.Để bao cô gái sau em,Không còn phải hóa đá trên đời.Có những lỗi lầm,Phải đổi bằng cả một kiếp người.Nhưng lỗi lầm em,Phải đổi bằng máu của toàn dân tộc.Máu vẫn thấm từng trang tập đọc,Vó ngựa Triệu Đà còn đau đến hôm nay.	(Trần Đăng Khoa)