Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết 12: Nghị luận về một hiện tượng đời sống

Nghị luận về một hiện tượng đời sốngTiết 12:* Những vấn đề chung.- Thế nào là hiện tượng đời sống?- Thế nào là nghị luận về một hiện tượng đời sống? - Mời các em xem 1 số hình ảnh và bày tỏ ý kiếncủa mình về hiện tượng đời sống được nêu trongbài viết sau: “Chia chiếc bánh của mình cho ai”Nh÷ng h×nh ¶nh trªn nãi vÒ hiÖn t­îng g×?Chia chiếc bánh của mình cho ai? Nếu coi thời gian trong một ngày của bạn là chiếc bánh tròn trịa, bạn sẽ chia chiếc bánh cho bố mẹ, cho công việc, cho gia đình bao nhiêu và dành cho mình bao nhiêu phần?Nguyễn Hữu Ân và má Phẳng tại bệnh viện.Trong khi không ít bạn trẻ hiện nay đang lãng phí chiếc bánh của mình vào những trò chơi vô bổ thì chàng “Thanh niên trẻ tiêu biểu thành phố Hồ Chí Minh 2007” Nguyễn Hữu Ân lại dành hết chiếc bánh thời gian của mình cho những người bệnh ung thư giai đoạn cuối.Một câu chuyện lạ lùng( theo Tạ Minh Phương, báo điện tử Nguoiduongthoi.com.vn)Trả lời câu hỏi thảo luận phần tìm hiểu đề SGK trang 66CH1: Đề bài yêu cầu bàn về hiện tượng gì?CH2: Bài viết cần có những ý nào? Sắp xếp các ý đó ra sao?CH3: Nên chọn những dẫn chứng nào?CH4: Cần vận dụng những thao tác nghị luận nào?1. Tìm hiểu đề và lập dàn ý:a. Tìm hiểu đề.Vấn đề nghị luận: Cách sử dụng thời gian của thanh niên hiện nay. Các ý cần có trong bài viết: + Sử dụng thời gian hợp lí và tích cực (hiện tượng Nguyễn Hữu Ân : N.H.  đã nêu một tấm gương sáng về đức hi sinh, vị tha )+ Phê phán những hiện tượng tiêu cực trong lối sống : ích kỉ, vô tâm, lãng phí thời gian vào những việc vô bổ của thanh niên, học sinh hiện nay+ Đưa ra quan điểm cá nhân về cách sử dụng thời gian sao cho hiệu quả nhất+ Khẳng định tuổi trẻ cần dành thời gian tu dưỡng, lập nghiệp, sống vị tha, biết yêu thương san sẻ để cuộc đời ngày càng đẹp hơnCách thức nghị luận (Sử dụng các thao tác lập luận) : phân tích, chứng minh,bình luận, so sánh, bác bỏPhạm vi tư liệu dẫn chứng : Lấy trong thực tế đời b. Lập dàn ý.* Mở bài. Giới thiệu hiện tượng đời sống được bàn luận (Nguyễn Hữu Ân), - Dẫn yêu cầu đề: cách sử dụng thời gian của thanh niên hiện nay ( Chia chiếc bánh của mình cho ai ) Chú ý: nêu vấn đề phải hấp dẫn, thu hút người đọc *Thân bài. Nêu hiện tượng Nguyễn Hữu Ân đã dành hết thời gian của mình cho chăm sóc mẹ ruột và má nuôi bị bệnh ung thư giai đoạn cuối. ( Lần lượt triển khai các ý như gợi ý ở phần tìm hiểu đề ) Ý nghĩa: + thể hiện hành động có ý nghĩa tích cực đối với đời sống xã hội, ca ngợi nghị lực vượt khó vươn lên, tấm lòng tương thân tương ái của thanh niên( phong trào “hiến máu nhân đạo”, “thanh niên tình nguyện” “ Tiếp sức mùa thi” của học sinh, sinh viên) + Phê phán hiện tượng tiêu cực trong lối sống, lãng phí thời gian của thanh niên, học sinh. + Đưa ra quan điểm cá nhân về cách sử dụng thời gian hiệu quả.b. Lập dàn ý.* Mở bài.*Thân bài.*Kết bài: Bầy tỏ suy nghĩ riêng của người viết ( Thời gian của một ngày không bao giờ thay đổi, điều quan trọng làthanh niên cần phải xác định cho mình lối sống tích cực, nghị lựcvượt khó để vươn lên, sống với tinh thần tương thân tương ái để sốngtrọn vẹn từng ngày )2. Cách làm bài văn nghị luận về một hiện tượng đời sốnga. Khái niệm : * “Hiện tượng đời sống”: Tất cả những gì diễn ra xung quanh cuộc sống con người đều làhiện tượng đời sống (có thể là hiện tượng tích cực nhưng cũng có thể làhiện tượng tiêu cực ) * Nghị luận về một hiện tượng đời sống: - Là kiểu bài sử dụng tổng hợp các thao tác lập luận để làm cho ngườiđọc hiểu rõ, hiểu đúng, hiểu sâu và đồng tình với ý kiến của người viếttrước những hiện tượng đời sống có ý nghĩa xã hội.2. Cách làm bài văn nghị luận về một hiện tượng đời sốnga. Khái niệm :b. Cách làm bài nghị luận về hiện tượng đời sống:- Trước khi tìm hiểu đề phải thực hiện 3 thao tác : Đọc kĩ đề bài; Gạch chân các từ quan trọng; Ngăn vế ( nếu có )- Tìm hiểu đề: + Tìm hiểu về nội dung (đề có những ý nào) + Thao tác lập luận chính + Xác định phạm vi tư liệu dẫn chứng - Lập dàn ý:+ Mở bài: giới thiệu được hiện tượng đời sống cần nghị luận+ Thân bài: bàn bạc, phân tích làm rõ hiện tượng qua các thao tác lập luận+ Kết bài: Nêu phương hướng, suy nghĩ trước hiện tượng đời sống 2. Cách làm bài văn nghị luận về một hiện tượng đời sốnga. Khái niệm :b. Cách làm bài nghị luận về hiện tượng đời sống:c. Yêu cầu của nghị luận về hiện tượng đời sống :- Người viết phải hiểu rõ, hiểu đúng,hiểu sâu, nắm được bản chất hiệntượng -> Muốn vậy phải đi sâu tìm tòi,tập hợp tư liệu chính xác, thuyết phục.- Người viết phải, có lập trường quan điểm vững vàng, thể hiện rõ quan điểm,thái độ của mình trước hiện tượng nghị luận -> chỉ ra đúng – sai, lợi - hại,nguyên nhân, cách khắc phục.- Qua hiện tượng đó, chỉ ra vấn đề cần quan tâm- Diễn đạt trong sáng, có thể sử dụng phép tu từ, yếu tố biểu cảm và nêu cảmnghĩ riêng.* Luyện tập 1- Chọn một hiện tượng đời sống có ý nghĩa nhất với em và lập dàn ý nghị luận.- Theo dõi hiện tượng về anh Tống Phước Phúc với nghĩa trang dành cho các đồng nhi và đưa ý kiến nghị luận của em. Nghĩa trang đồng nhi và triệu triệu thiên thần nức nở. Nằm nép mình bên sườn núi dốc 45 độ ở Hòn Thơm,Vĩnh Ngọc, Nha Trang, nghĩa trang Đồng Nhi, với hơn 5000 ngôi mộ nhỏ xíu, được xây dựng rất cẩn thận. Có dịp đi ngang qua đây, người Nha Trang thường bắt gặp hình ảnh một người đàn ông nhỏ thó, đen đúa, gương mặt tuy khắc khổ nhưng vẫn ánh lên nét nhân hậu đang lui cui chăm chút cho từng phần mộ, bàn tay nhẹ nhàng như ve vuốt từng đứa con yêu. Anh Tống Phước Phúc và con trai trong nghĩa trang đồng nhi.Chủ nhân của nghĩa trang rộng khoảng 6.000m2 này có cái tên trúc trắc rất khó đọc: Tống Phước Phúc. Là con út trong một gia đình có 6 anh chị em, cha thợ mộc, mẹ nội trợ, người đàn ông này mới chỉ học hết lớp 7. 37 tuổi mới lấy vợ. Chứng kiến lần chuyển dạ vật vã, đau đớn kéo dài của người phụ nữ lần đầu làm mẹ, lại tận mắt nhìn thấy những hài nhi xấu số bị chối bỏ, người đàn ông theo Công giáo đã thành tâm khấn nguyện, rằng nếu Chúa phù hộ cho mẹ tròn con vuông, anh nhất định sẽ phát tâm làm việc thiện. Sau 2 ngày 2 đêm vật vã, vợ anh sinh hạ một bé trai nặng 2,4kg. Đứa con lớn lên từng ngày trước mắt nhắc anh thực hiện lời hứa. “Tôi tin xác loài người sống lại”, câu kinh thánh nhắc nhở một giáo lý, rằng tất cả trẻ thơ đều trong trắng, vô tội. Khi đã được tượng hình trong bụng mẹ, hài nhi đó đã có một linh hồn. Hành động nạo, phá thai đi ngược lại quy luật tự nhiên. Nhưng nếu được chôn cất tử tế, chí ít linh hồn các bé sẽ được siêu thoát. Mua được đất, từ số tiền dành dụm ít ỏi, Phúc bắt đầu hành trình vào bệnh viện xin xác các bé xấu số về chôn. Lý do khá lạ lùng, nhưng trái tim nhân hậu của anh đã tìm được nhịp đập đồng cảm. Đất chân núi phần nhiều là đá sỏi. Những ngày đầu đào bới, bàn tay tóe máu vì đất cứng là chuyện thường tình. Với thâm niên làm xây dựng nhiều năm, nơi yên nghỉ của các bé, dần thành hình mà chẳng cần bất cứ bản vẽ thiết kế nào.Lo phần hậu sự tươm tất cho các cháu bé xấu số, Phúc còn nỗ lực cứu giúp những bà mẹ lầm lỡ, để những mầm sống trong họ được làm người. Là trụ cột kinh tế trong gia đình, công việc quản lý một công ty xây dựng rất vất vả, nhưng chỉ cần nghe thông tin có cô gái mang thai lớn vào viện giải quyết là anh xếp lại hết mọi việc để tới liền. Những sinh linh may mắn được chào đời trong gia đình anh PhúcThuyết phục họ về nhà, chăm lo chu đáo cho tới lúc khai hoa nở nhụy là nỗ lực khiến anh hao tâm tổn sức rất nhiều. Với những “mẹ bầu”, theo cách gọi của anh Phúc, anh đều đưa ra lời cam kết. “Nếu có sinh có dưỡng thì càng tốt, nếu vì hoàn cảnh phải bỏ con lại, chú Phúc cũng nuôi luôn giùm. Khi nào có điều kiện quay về đây, chú sẽ trả lại con”. Người cha của những đứa conNhững cô gái đến rồi đi. Họ cần mẫn chăm chút cho lũ nhỏ đông đúc trong nhà anh Phúc, sinh con, rồi nói lời tạm biệt. Ông bố của vài chục đứa con cứ tất tả với việc chăm chút từng cháu bé, bế từng đứa vô bệnh viện khi ốm đau. Mà trẻ con thì chuyện bệnh tật xảy ra như cơm bữa. Anh Phúc luôn tin vào thế giới tâm linh. Anh tâm sự, “từ khi lo cho các cháu bé, tôi chưa ngửa tay xin tiền ai bao giờ. Người hảo tâm biết tới và gửi cho các cháu, tôi thay mặt đứng ra nhận, và lo cho chúng hết. Nếu có xin, tôi chỉ xin những sinh linh bé nhỏ ấy cho bố sức khoẻ để lo cho các em. Và tôi luôn được toại nguyện”. “Người bố” của những đứa con thơ“Sống trên đời cần có một tấm lòng”, đẹp sao khi cuộc đời vẫn còn những trái tim bằng vàng ròng như anh Phúc.* Luyện tập 2 Phân biệt kiểu bài Nghị luận về một tư tưởng đạo lý với Nghị luận về một hiện tượng đời sống Phương diệnNL về tư tưởng, đạo lýNL về hiện tượng đời sốngĐối tượng, phạm viThao tác lập luậnYêu cầuCách làm bàiIII. LuyÖn tËp:1. Bµi tËp 1: (SGK- 67):a) T¸c gi¶ NguyÔn ¸i Quèc bµn vÒ hiÖn t­îng:Thanh niªn,HS ViÖt Nam du häc n­íc ngoµi dµnh qu¸ nhiÒu thêi gian cho viÖc ch¬i bêi, gi¶i trÝ mµ ch­a ch¨m chØ häc tËp, rÌn luyÖn ®Ó khi trë vÒ gãp phÇn x©y dùng ®Êt n­íc. HiÖn t­îng ®ã diÔn ra vµo nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kØ XX. b) T¸c gi¶ dïng c¸c thao t¸c lËp luËn:- Ph©n tÝch: Thanh niªn du häc m¶i ch¬i, thanh niªn trong n­íc “kh«ng lµm g× c¶”, hä sèng “giµ cçi”, thiÕu tæ chøc, rÊt nguy h¹i cho t­¬ng lai ®Êt n­íc- So s¸nh: Nªu hiÖn t­îng thanh niªn, sinh viªn Trung Hoa du häc ch¨m chØ, cÇn cï.- B¸c bá: “ThÕ th× thanh niªn cña ta ®ang lµm g×?Nãi ra th× buån, buån l¾m: Hä kh«ng lµm g× c¶.”c) NghÖ thuËt diÔn ®¹t cña v¨n b¶n:Dïng tõ, nªu dÉn chøng x¸c ®¸ng, cô thÓ, kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn c¸c kiÓu c©u trÇn thuËt, c©u hái, c©u c¶m th¸n.d) Bµi häc cho b¶n th©n: X¸c ®Þnh lÝ t­ëng, c¸ch sèng, môc ®Ých, th¸i ®é häc tËp ®óng ®¾n.2. Bµi tËp 2: Em suy nghÜ g× vÒ hiÖn t­îng “nghiÖn Internet” trong nhiÒu b¹n trÎ hiÖn nay? lËp dµn ý cho bµi viÕt cña m×nh. Dµn ý*Më bµi: Nªu hiÖn t­îng cÇn nghÞ luËn*Th©n bµi: - Ph©n tÝch mÆt lîi, mÆt h¹i cña viÖc sö dông Internet trong giíi trÎ hiÖn nay.- B×nh luËn hiÖn t­îng “nghiÖn Internet”- Bµy tá ý kiÕn cña b¶n th©n trong viÖc sö dông Internet cã hiÖu qu¶, phôc vô cho môc ®Ých häc tËp.*KÕt bµi:Kh¸i qu¸t vÊn ®Ò nghÞ luËn vµ bµy tá c¶m nghÜ riªng