Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết học: Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ

HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾP BẰNG NGÔN NGỮ.1.Khái quát về giao tiếp và hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữEm hiểu như thế nào là giao tiếp?cho ví dụ? Hoạt động giao tiếp có vai trò như thế nào trong đời sống xã hội?thông tin cVvvvvvủa con người trong xã hội.Hoạt động giao tiếp là hoạt động trao đổi thông tin của con người trong xã hội.Ví dụ:nói chuyện về thời tiết,trao đổi công việc,hội nghị về nghiên cứu khoa học,...Xã hội tồn tại và phát triển được nhờ quá trình giao tiếp của con người.Ngữ liệu sách giáo khoa(trang 14):Phân tích ngữ liệu:a,Hoạt động giao tiếp diễn ra giữa:-Nhân vật giao tiếp:vua nhà Trần và các vị bô lão.-Cương vị:vua là người đứng đầu triều đình,là bề trên;các vị bô lão là bề dưới.b,các nhân vật giao tiếp lần lượt đổi vai:Lượt lời 1:vua nhà Trần nói,các vị bô lão nghe.Lượt lời 2:các vị bô lão nói nhà vua nghe.Lượt lời 3:nhà vua hỏi,các vị bô lão nghe.Lượt lời 4:các vị bô lão trả lời nhà vua nghe.c.Hoàn cảnh giao tiếp:-Địa điểm:tại điện diên hồng.-Thời điểm:quân Nguyên xâm lược nước ta lần thứ 2(lần thứ nhất 1257,lần thứ hai 1285,lần thứ ba 1288)d,Hoạt động giao tiếp đó nhằm:-Bàn về nguy cơ một cuộc chiến tranh xâm lược đã ở vào tình trạng khẩn cấp.-Đề cập vấn đề nên hòa hay nên đánh.Mục đích của cuộc giao tiếp nhằm”thống nhất ý chí và hành động”bảo vệ tổ quốc.1.Khái quát về giao tiếp và hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.NỘI DUNG BÀI HỌC1.Khái quát về giao tiếp và hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp quan trọng nhất của con người.*Dùng ngôn ngữ để giao tiếp gọi là giao tiếp bằng ngôn ngữ.Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ gồm những quá trình nào ? Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ gồm hai quá trình Sản sinh văn bảnLĩnh hội văn bảnHoạt động nói,viết để truyền đạt thông tinHoạt động nghe, đọc để tiếp nhận thông tin1.Khái quát về giao tiếp và hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.NỘI DUNG BÀI HỌC1.Khái quát về giao tiếp và hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.Trong văn bản có những loại thông tinnào? Cho ví dụ. Văn bản có hai loại thông tin chính Thông tin miêu tả Ví dụ: một đoạn văn tả cảnh, một câu chuyện kể lại một việc nào đó...Là thông tin về nội dungđối tượng, sự việc, quá trình...Thông tin liên cá nhânLà thông tin thể hiện quan hệ giữa những người tham gia giao tiếp.Ví dụ: những biểu hiện tình cảm trong các bài thơ trữ tình, trong đối thoại hàng ngày...1.Khái quát về giao tiếp và hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.NỘI DUNG BÀI HỌC2.Các chức năng chính của ngôn ngữ trong giao tiếp.2.Các chức năng chính của ngôn ngữ trong giao tiếp.Ví dụ: Lan ơi, hôm qua tớ bận giúp mẹ nên không đến chỗ cậu được. Đừng giận tớ nhé. Chiều nay học xong bọn mình cùng đến thăm thầy giáo cũ được không ? ( Phương Anh)Văn bản trên thông báo sự việc gì? Thể hiệnthái độ, tình cảm gì của người viết? Tác động như thế nào đến người đọc? Phân tích: Văn bản thông báo sự việc: Lí do ngày hôm qua không đến; Xin lỗi; Hẹn đi thăm thầy giáo cũ. Văn bản thể hiện lời xin lỗi chân thành.- Văn bản có tác động: Bạn bè hiểu nhau hơn; Đi thăm thầy giáo cũ.1.Khái quát về giao tiếp và hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.NỘI DUNG BÀI HỌC2.Các chức năng chính của ngôn ngữ trong giao tiếp.2.Các chức năng chính của ngôn ngữ trong giao tiếp.Từ ví dụ trên, em hãy cho biết các chức năng chính của ngôn ngữ trong giao tiếp?CHỨC NĂNG Thông báo Bộc lộ Tác động HIỆU QUẢ Nhận thức Tình cảm Hành động 1.Khái quát về giao tiếp và hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.NỘI DUNG BÀI HỌC3.Các nhân tố giao tiếp và tác động của các nhân tố đối với hiệu quả giao tiếp.2.Các chức năng chính của ngôn ngữ trong giao tiếp.Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi:Đêm trăng thanh anh mới hỏi nàng:Tre non đủ lá đan sàng được chăng?Đan sàng thiếp cũng xin vâng, Tre vừa đủ lá non chăng hỡi chàng.a.Nhân vật giao tiếp ở đây là những người như thế nào?(về lứa tuổi, giới tính, quan hệ...)b.Hoạt động giao tiếp này diễn ra trong hoàn cảnh nào?Hoàn cảnh đó phù hợp với những câu chuyện như thế nào?c.Các nhân vật nói về điều gì? Nhằm mục đích gì?d.Cách nói của các nhân vật có phù hợp với nội dung giao tiếp không?3.Các nhân tố giao tiếp và tác động của các nhân tố đối với hiệu quả giao tiếp.+1.Khái quát về giao tiếp và hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.NỘI DUNG BÀI HỌC3.Các nhân tố giao tiếp và tác động của các nhân tố đối với hiệu quả giao tiếp.2.Các chức năng chính của ngôn ngữ trong giao tiếp.Từ việc làm trên,thảo luận nhóm cho biết có những nhân tố nào trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ? Các nhân tố đó có tác động như thế nào đối với hiệu quả giao tiếp?a.Nhân vật giao tiếp. *Là những người tham gia giao tiếp,gồm người phát (người nói/người viết) và người nhận (người nghe/người đọc). => Quan hệ giữa những người tham gia giao tiếp có tác động quyết định sự lựa chọn văn bản và hình thức giao tiếp.Ví dụ: quan hệ thân mật dẫn tới cách giao tiếp thân mật;quan hệ xã giao dẫn tới cách quan hệ xã giao...3.Các nhân tố giao tiếp và tác động của các nhân tố đối với hiệu quả giao tiếp.1.Khái quát về giao tiếp và hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.NỘI DUNG BÀI HỌC2.Các chức năng chính của ngôn ngữ trong giao tiếp.b.Công cụ giao tiếp và kênh giao tiếp.*Công cụ giao tiếp: là ngôn ngữ dùng trong giao tiếp (Ví dụ: tiếng Việt,tiếng Anh, tiếng Pháp...) -Kênh giao tiếp: là cách thức thể hiện của ngôn ngữ (Ví dụ: kênh nói-nghe, đọc-viết...)=> Công cụ và kênh giao tiếp có tác động quyết định hiệu quả của văn bản.Ví dụ: kênh “nói” trong sinh hoạt dùng nhiều khẩu ngữ, câu tĩnh lược, có nhiều yếu tố dư...; kênh “viết” phải có sự gọt giũa từ ngữ, câu đúng ngữ pháp... Cần dùng ngôn ngữ đúng phong cách.3.Các nhân tố giao tiếp và tác động của các nhân tố đối với hiệu quả giao tiếp.3.Các nhân tố giao tiếp và tác động của các nhân tố đối với hiệu quả giao tiếp.1.Khái quát về giao tiếp và hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.NỘI DUNG BÀI HỌC2.Các chức năng chính của ngôn ngữ trong giao tiếp.c.Nội dung giao tiếp.*Là phạm vi hiện thực ở bên ngoài ngôn ngữ (sự vật,sự việc,con người...) và bản thân ngôn ngữ (dùng ngôn ngữ để tìm hiểu về ngôn ngữ) => Nội dung giao tiếp có tác động quyết định hình thức giao tiếp phù hợp.Ví dụ: nội dung hành chính sẽ quyết định hình thứcvăn bản hành chính; nội dung biểu cảm thường thểhiện ở dạng thư từ hay thơ trữ tình...Khi giao tiếp cần lựa chọn nội dung và hình thức biểu hiện phù hợp .3.Các nhân tố giao tiếp và tác động của các nhân tố đối với hiệu quả giao tiếp.3.Các nhân tố giao tiếp và tác động của các nhân tố đối với hiệu quả giao tiếp.1.Khái quát về giao tiếp và hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.NỘI DUNG BÀI HỌC2.Các chức năng chính của ngôn ngữ trong giao tiếp.d.Hoàn cảnh giao tiếp. * Là hoàn cảnh không gian, thời gian... mà cuộc giao tiếp diễn ra. Hoàn cảnh giao tiếp gắn với môi trường xã hội của sự giao tiếp: môi trường giao tiếp có tính chất lễ nghi,trang trọng và môi trường giao tiếp không có tính chất lễ nghi, thân tình.=> Những môi trường giao tiếp cụ thể sẽ tác động đến hiệu quả giao tiếp. Ví dụ: cùng một vấn đề nhưng cách nói trong cuộc họp sẽ khác với cách nói trong một bữa cơm thân mật...Cần lựa chọn nội dung và hình thức phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.3.Các nhân tố giao tiếp và tác động của các nhân tố đối với hiệu quả giao tiếp.3.Các nhân tố giao tiếp và tác động của các nhân tố đối với hiệu quả giao tiếp.1.Khái quát về giao tiếp và hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.NỘI DUNG BÀI HỌCBài tập 3: Nêu một số câu ca dao, tục ngữ khuyênchúng ta nên cẩn thận, biết lựa chọn cách nói năngphù hợp trong giao tiếp hàng ngày.Lời nói chẳng mất tiền muaLựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.Ăn có nhai, nói có nghĩ.Nói có sách, mách có chứng.Biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe.Chim khôn kêu tiếng rảnh rangNgười khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe.Trăm năm bia đá thì mònNghìn năm bia miệng vẫn còn trơ trơ.2.Các chức năng chính của ngôn ngữ trong giao tiếp.3.Các nhân tố giao tiếp và tác động của các nhân tố đối với hiệu quả giao tiếp.Trong cuộc sống hoạt động giao tiếp diễn ra như thế nào?