Bài giảng Ngữ văn khối 12 - Bài dạy: Luật thơ

 KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠTrong luật thơ tiếng Việt, tầm quan trọng của hai nhân tố tiết tấu và vần được thể hiện thông qua vai trò của đơn vị "tiếng".Tiết tấuVầnTIẾNGLUẬT THƠ Tác giảVăn bảnSố tiếng trong câuThể thơTrần Tế Xương Thương vợĐoàn Thị Điểm (?) diễn NômCùng trông lại mà cùng chẳng thấyThấy xanh xanh ngã mấy ngàn dâuNgàn dâu xanh nắt một màuTình chàng ý thiếp ai sâu hơn aiNguyễn DuCậy em, em có chịu lờiNgồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưaLí BạchTĩnh dạ tư (Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh)77-7-6-86-85Thất ngônSong thất lục bátLục bátNgũ ngôn1. TIẾNG LÀ CĂN CỨ ĐỂ XÁC LẬP THỂ THƠ2. TIẾNG LÀ CĂN CỨ ĐỂ XÁC LẬP NHỊP THƠTrăm năm trong cõi người taChữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau.(Truyện Kiều - Nguyễn Du)Dạo hiên vắng thầm gieo từng bướcNgồi rèm thưa rủ thác đòi phen(Chinh phụ ngâm - Đoàn Thị Điểm (?) diễn Nôm)Quanh năm buôn bán ở mom sôngNuôi đủ năm con với một chồng(Thương vợ - Trần Tế Xương)Nhịp đôi 3/44/3 Thơ lục bátThường có nhịp đôiSong thất lục bátCâu thất có nhịp 3/4; 3/2/2Thất ngôn Đường luậtCâu thất có nhịp 4/3 hoặc 2/2/3Các "tiếng" trong một câu được tách ra từng khúc, mỗi khúc ấy được gọi là nhịp.3. THANH CỦA TIẾNG LÀ CĂN CỨ ĐỂ XÁC LẬP LUẬT BẰNG TRẮCTHƠ LỤC BÁT"Tiếng" thứ 2, 4, 6 luân phiên bằng - trắc.Mỗi thể thơ tiếng Việt đều có luật bằng trắc riêng.123456Mình vềmình có nhớtaTa vềtanhớnhững hoacùngngườiBằngBằngTrắcTHƠ ĐƯỜNG LUẬT1234567BBTTTBBTTBBTTBTTBBBTTBBTTTBBBBTTBBTTTBBTTBTTBBBTTBBTTTBB1234567TTBBTTBBBTTTBBBBTTBBTTTBBTTBTTBBBTTBBTTTBBBBTTBBTTTBBTTBTHƠ LUẬT BẰNGTHƠ LUẬT TRẮC1234567Bướctớiđèo Ngangbóngxế tà(Qua Đèo Ngang - Bà Huyện Thanh Quan)1234567Trờithuxanh ngắtmấytừng cao(Thu vịnh – Nguyễn khuyến)TrắcBằngThơ luật trắcThơ luật bằngXác định thể thơ cụ thể cho ngữ liệu sau:ÂmVị trí gieo vần4. VẦN CỦA TIẾNG LÀ CĂN CỨ ĐỂ HIỆP VẦN THƠPhân loại vầnVần chính: "tiếng" hoàn toàn trùng hợpVần lưng: vần của tiếng ở giữa câu thơVần thông: "tiếng" không hoàn toàn trùng hợpVần chân: Vần của tiếng ở cuối câu thơVăn bảnLoại vầnÂm Ở đâu tre cũng xanh tươiCho dù đất sỏi, đất vôi bạc màu.Bây giờ mận mới hỏi đàoVườn hồng đã có ai vào hay chưa?Vị trí gieo vầnSông Mã xa rồi Tây Tiến ơi Nhớ về Tây Tiến nhớ chơi vơiMình về mình có nhớ taTa về ta nhớ những hoa cũng người.Vần thôngVần chínhVần chânVần lưngXác định loại vần cho những ngữ liệu sauThể thơ cổ truyềnThơ dân tộcĐường luậtLục bátSong thất lục bátHát nóiTruyện Kiều Tương tưViệt BắcChinh phụ ngâmBài ca ngất ngưởngHương Sơn phong cảnh caTĩnh dạ tưĐộc Tiểu Thanh kí, Hoàng Hạc lâuNHỮNG THỂ THƠ TIẾNG VIỆT THƯỜNG GẶPThể thơ hiện đạiNăm tiếngBảy tiếngTám tiếngThơ tự doThơ văn XuôiSóngTràng giang, Bác ơiĐò LènĐất nước, Đàn ghi ta của LorcaNơi dựaNgười đàn bà nào dắt đứa nhỏ đi trên đường kia?Khuôn mặt trẻ đẹp chìm vào những miền xa nào...Đứa bé đang lẫm chẫm muốn chạy lên, hai chân nó cứ ném về phái trước, bàn tay hoa hoa một điệu múa kì lạ.Và cái miệng nhỏ líu lo không thành lời, hát một bài hát chưa từng có.Ai biết đâu, đứa bé bước còn chưa vững lại chính là nơi dựa cho người đàn bà kia sống..................................-----------Nguyễn Đình Thi-----------Nơi dựaLUYỆN TẬPTrong buổi chơi xuân, bên Mộ Đạm Tiên,Thúy Kiều đã: “Rút trâm sẵn giắt mái đầu - Vạch da cây vịnh bốn câu ba vần”Thúy Kiều làm thơ theo thể thơ nào?Ví dụCố nhân Tây từ Hoàng Hạc lâuYên hoa tam nguyệt há Dương ChâuCô phàm viễn ảnh bích không tậnDuy kiến Trường Giang thiên tế lưu.Bốn câuBa vầnThơ tứ tuyệt QUYÙ THAÀY COÂ ÑAÕ DAØNH THÔØI GIAN ÑEÁN DÖÏ GIÔØ LÔÙP CHUÙNG TOÂI. Chaân thaønh caùm ôn