Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết 57: Phú sông Bạch Đằng

Phần Văn học – Tiết 57PHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNGTrương Hán SiêuPhú sông Bạch Đằng I. TIỂU DẪN 1. Tác giả:  2. Tác phẩm : 3. Hoàn cảnh sáng tác II. ĐỌC VĂN BẢN : 1. Đọc : 2. Thể loại: 3. Bố cục :Phú sông Bạch ĐằngKhách có kẻ:Giương buồm giong gió chơi vơi,Lướt bể chơi trăng mải miết.Sớm gõ thuyền chừ Nguyên, TươngChiều lần thăm chừ Vũ Huyệt,Cửu Giang,Ngũ Hồ,Tam Ngô, Bách Việt,Noi có người đi đâu mà chẳng biết.Đầm Vân Mộng chứa vài trăm trong dạ cũng nhiềuMà tráng chí bốn phương vẫn còn tha thiết.Bèn giữa dòng chừ buông chèoHọc Tử Trường chừ thú tiêu daoQua cửa Đại Than, ngược bến Đông TriềuĐến sông Bạch Đằng, thuyền bơi một chiềubát ngát sóng kình muôn dặmThướt tha đuôi trĩ một màuNước trời : một sắc, phong cảnh : ba thuBờ lau san sát, bến lách đìu hiuSông chìm giáo gẫy, gò đầy xương khôBuồn vì cảnh thảm, đứng lặng giờ lâuThương nỗi anh hùng đâu vắng táTiếc thay dấu vết luống còn lưu!Bên sông bô lão hỏi ý ta sở cầu?Có người gậy lê chống trước,có người thuyền nhẹ bơi sauVái ta mà thưa rằng :- Đây là nơi chiến địa buổi Trùng Hưng nhị thánh bắt Ô Mã, Cũng là bãi đất xưa,thuở trước Ngô chúa phá Hoằng Thao.Đương khi ấy : Thuyền bè muôn đội, tinh kỳ phấp phới,Hùng hổ sáu quân, giáo gươm sáng chói.Trận đánh được thua chửa phân,Chiến luỹ bắc nam chống đối.Aùnh nhật nguyệt chừ phải mờ,Bầu trời đất chừ sắp đổi.Kìa : Tất Liệt thế cường, Lưu Cung chước dối,Những tưởng gieo roi một lần,Quét sạch Nam bang bốn cõi!Thế nhưng trời cũng chiều ngườiHung đồ hết lối!Khác nào khi xưa :Trận Xích Bích quân Tào Tháo tan tác tro bayTrận Hợp Phì giặc Bồ Kiên hoàn toìan chết trụiĐến nay nước sông tuy chảy hoàiMà nhục quân thù khôn rửa nổi !Tái tạo công lao, nghìn xưa ca ngợi,Tuy nhiên: Từ có vũ trụ, đã có giang sanQuả là : trời đất cho nơi hiểm trởCũng nhờ : nhân tài giữ cuộc điện anHội nào bằng hội Mạnh Tân: như vương sư họ LãTrận nào bằng trận Duy Thuỷ: như quốc sĩ họ HànKìa trận Bạch Đằng mà đại thắngBởi đại vương coi thế giặc nhàn,Tiếng thơm còn mãi,bia miệng không mònĐến bến sông chừ hổ mặtNhớ người xưa chừ lệ chanRồi vừa đi vừa ca rằng : Sông Đằng một giải dài ghê,Luồng to sóng lớn dồn về biển Đông Những người bất nghĩa tiêu vongNghìn thu chỉ có anh hùng lưu danhKhách cũng nối tiếp mà ca rằng: Anh minh hai vị thánh quânSông đây rửa sạch mấy lần giáp binh Giặc tan muôn thuở thăng bìnhBởi đâu đất hiểm cốt mình đức cao.III. TÌM HIỂÅU VĂN BẢN :1. Hình tương nhân vật “khách’- kháchsự phân thân của chính tác giả- khách xuất hiện với tư thế : giương buồm, lướt bể...chơi trăngcon người khoáng đạt có hoài bảo lớn- các địa danh: Nguyên, Tương ..... Vân Mộngliệt kê bằng trí tưởng tượngkhông gian rộng lớn,thời gian liên hoàn,ngữ điệu trang trọng- Cách tảkhái quát, ước lệ- Học Tử Trườngvui thú tiêu dao để tìm hiểu lịch sử dân tộc- Qua cửa Đại Than ..... giờ lâu không gian hùng vĩ,hoành tráng song cũng ảm đạm, hiu hắt của sông nước Bạch Đằngkhách là người đi nhiều,biết rộng- Tâm trạng của khách vừa vui, tự hào vừa buồn đau, tiếc nuối  Khách tự khẳng định mình là một hồn thơ, một khách hải hồ đồng thời là một kẻ sĩ thiết tha với đất nước và lịch sử dân tộc.2. Nhân vật bô lão - nhân vật bô lãolà hình ảnh tập thể những người dân địa phươngthể hiện không khí đối đáp tự nhiên - thái độ bô lãonhiệt tình, hiếu khách tôn kính - lời thuật của các bô lãokể lại những chiến công trên sông Bạch Đằngmiêu tả theo thế giằng co mãnh liệt bằng biện pháp khoa trương a. Thái độ các bô lão- Trùng Hưng .bốn cõisự thật lịch sử đầy tự hào- Trận Xích Bích, Hợp Phìcác hình ảnh điển tích Trung Quốc khẳng định ẩn dụ diễn tả nổi bật sự thất bại thảm hại của giặc. - Cách chọn các hình ảnh, điển tích Khẳng định tài đức của vua tôi nhà Trần- Lời kể dài ngắn tuỳ theo tâm trạng và diễn tiến trận đánh. Ngắn gọn nhưng cô đọng, súc tích. b Ý nghĩa từ lời bình luận các trận đánh- Lời ca của khách Ca ngợi tài đức của hai vị vua thời Trần và bày tỏ khát vọng hoà bình muôn thuở của dân tộc. - Lời ca của các bô lãokhẳng định sự tồn tại vĩnh hằng của dòng sông và những chiến công hiển hách của tiền nhân. b Ý nghĩa lời ca của bô lão và khách  Qua việc tái hiện không khí chiến thắng trên sông Bạch Đằng, bài phú toát lên niềm tự hào dân tộc – tự hào về truyền thống anh hùng, bất khuất, tinh thần chuộng đạo lí của dân tộc, vẻ đẹp tâm hồn con người Đại Việt. III. TỔNG KẾT: IV. HOẠT ĐỘNG NỐI TIẾP* Học thuộc bài thơ.* Chuẩn bị bài:  Đại cáo bình Ngô