Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết 74, 75: Tiếng Việt, những yêu cầu về sử dụng Tiếng Việt

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH LÂM ĐỒNGTRƯỜNG THPT HUỲNH THÚC KHÁNGKÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ TỚI DỰ GIỜ!GV: ĐƯỜNG THỊ THANH HOÀIAi nhanh hơn!TIẾNG VIỆT LÀ GÌ?TIẾNG VIỆT CÓ VAI TRÒ GÌ?Những yêu cầu về sử dụng Tiếng ViệtTiết 74-75 – Tiếng ViệtI/ Sử dụng đúng theo các chuẩn mực của Tiếng Việt.Khi sử dụng Tiếng Việt chúng ta cần chú ý những gì?Những yêu cầu về sử dụng Tiếng ViệtVỊ ng÷ ©m vµ ch÷ viÕt.VỊ tõ ng÷.VỊ ng÷ ph¸p.VỊ phong c¸ch ng«n ng÷.I/ Sử dụng đúng theo các chuẩn mực của Tiếng Việt.Những yêu cầu về sử dụng Tiếng Việt1. Về ngữ âm – chữ viết :Đọc và phát hiện lỗi chính tả để sửa lại cho đúng các VD sau?- Không giặc quần áo ở đây.Khi sân trường khô dáo, chúng em chơi đá cầu hoặc đánh bi. a. Lỗi chính tả(phát âm, chữ viết). Giặc giặt : nói và viết sai phụ âm cuối. Dáo ráo : nói và viết sai phụ âm đầu.bác ngác -> bát ngát ; mua chanh -> mua tranh; xục xôi -> sục sôi; chúng thưởng -> trúng thưởng; lồng làn -> nồng nàn ; chốn chánh -> trốn tránh; Ngoài những ví dụ trong SGK em hãy cho thêm vài ví dụ về lỗi phát âm, chính tả?Những yêu cầu về sử dụng Tiếng ViệtI/ Sử dụng đúng theo các chuẩn mực của Tiếng Việt.- Tôi không có tiền lẽ,anh làm ơn đỗi cho tôi.- Trường chúng tôi rất rộng rải.- Các anh hãy bình tỉnh!tiền lẽ -> tiền lẻđỗi -> đổirộng rải -> rộng rãi.bình tỉnh -> bình tĩnh.Tìm và sửa lỗi trong các VD sau:phát âm sai thanh điệu, viết sai lỗi chính tả. b. Sai thanh điệuNhững yêu cầu về sử dụng Tiếng ViệtI/ Sử dụng đúng theo các chuẩn mực của Tiếng Việt.Đọc đoạn hội thoại trong VD b nhận xét những từ in đậm, người viết (nói) mắc lỗi gì? Hãy sửa lỗi?giờidưng màbẩumờ Trời nhưng mà bảomà Khi viÕt (nãi) tránh ph¸t ©m theo giäng ®Þa ph­¬ng, cần phải phát âm theo âm thanh chuÈn tiÕng ViƯt.c. Phát âm theo tiếng địa phương. Những yêu cầu về sử dụng Tiếng ViệtI/ Sử dụng đúng theo các chuẩn mực của Tiếng Việt.Sau khi tìm hiểu các VD trên, khi sử dụng Tiếng Việt các em cần lưu ý gì về ngữ âm và chữ viết?Về ngữ âm và chữ viết cần phát âm theo âm thanh chuẩn của tiếng Việt, cần viết đúng theo quy tắc hiện hành về chính tả và về chữ viết nói chung. Những yêu cầu về sử dụng Tiếng ViệtI/ Sử dụng đúng theo các chuẩn mực của Tiếng Việt.2.Về từ ngữ: Khi ra pháp trường, anh ấy vẫn hiên ngang đến phút chót lọt.Dùng từ “chót lọt” :sai về cấu tạo, không thích hợp  “phút chót”,“phút cuối”,“ chót”, cuối cùng”.Những học sinh trong trường sẽ hiểu sai các vấn đề mà thầygiáo truyền tụng. Dùng từ “truyền tụng”(truyỊn miƯng réng r·i vµ mang s¾c th¸i ca ngỵi): nhầm lẫn từ Hán Việt, từ gần âm, gần nghĩa  truyền thụ (truyỊn l¹i tri thøc, kinh nghiƯm cho ng­êi nµo ®ã)ï, truyền đạt (lµm cho ng­êi kh¸c n¾m ®­ỵc ®Ĩ chÊp hµnh (nghÞ quyÕt, chØ thÞ, kiÕn thøc) - Số người mắc và chết các bệnh truyền nhiễm đã giảm dần.Cụm từ “mắc và chết các bệnh truyền nhiễm” : kết hợp từ sai  mắc các bệnh truyền nhiễm. Phát hiện và chữa lỗi về từ ngữ trong các câu sau (VD a) ? Những yêu cầu về sử dụng Tiếng ViệtI/ Sử dụng đúng theo các chuẩn mực của Tiếng Việt. C©u sai: a. Anh Êy cã mét yÕu ®iĨm: kh«ng quyÕt ®o¸n trong c«ng viƯc.  dïng tõ sai: yÕu ®iĨm, ph¶i dïng tõ: ®iĨm yÕu. V×: yÕu ®iĨm: ®iĨm quan träng nhÊt ®iĨm yÕu: ®iĨm h¹n chÕ (nh­ỵc ®iĨm), ph©n biƯt víi: ®iĨm m¹nh (së tr­êng)e. TiÕng ViƯt ta rÊt giµu ©m thanh vµ h×nh ¶nh, cho nªn cã thĨ nãi ®ã lµ thø tiÕng rÊt linh ®éng, phong phĩ.  dïng tõ sai: linh ®éng, ph¶i dïng: sinh ®éng. V×: linh ®éng: c¸c xư lý mỊm dỴo, kh«ng m¸y mãc, cøng nh¾c, cã sù thay ®ỉi phï hỵp víi thùc tÕ sinh ®éng: nhiỊu d¹ng, nhiỊu vỴ kh¸c nhau- C¸c c©u ®ĩng: b. §iĨm yÕu cđa hä lµ thiÕu tinh thÇn ®oµn kÕt c. Bän giỈc ®· ngoan cè chèng tr¶ quyÕt liƯt d. Bé ®éi ta ®· ngoan c­êng chiÕn ®Êu suèt mét ngµy ®ªmXét VD b chọn câu đúng, câu sai? Giải thích?a. Anh ấy có một điểm yếu: không quyết đoán trong công việc.b. Điểm yếu của họ là thiếu tinh thần đoàn kết.c. Bọn giặc đã ngoan cố chống trả quyết liệt.d. Bộ đội ta đã ngoan cường chiến đấu suốt một ngày đêm.e. Tiếng Việt rất giàu âm thanh và hình ảnh, cho nên có thể nói đó là thứ tiếng rất linh động, phong phú. * Tóm lại, về từ ngữ, cần dùng từ ngữ đúng với hình thức cấu tạo, đúng với ý nghĩa, đúng với đặc điểm ngữ pháp chung của Tiếng Việt.Những yêu cầu về sử dụng Tiếng ViệtI/ Sử dụng đúng theo các chuẩn mực của Tiếng Việt.Qua VD trên các em rút ra được yêu cầu gì khi sử dụng từ ngữ?Những yêu cầu về sử dụng Tiếng ViệtI/ Sử dụng đúng theo các chuẩn mực của Tiếng Việt.3.Về ngữ pháp HS xem VD trong SGK (phần ngữ pháp) thảo luận nhóm 5 phút: phát hiện và chưã lỗi. Tổ 1 câu a; tổ 2 câu b; tổ 3+4 câu c.Qua tác phẩm “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố đã cho ta thấy hình ảnh người phụ nữ nông thôn trong chế độ cũ.Trạng ngữ chỉ thành phầnVị ngữ Câu thiếu chủ ngữ. Do người viết nhầm trạng ngữ với chủ ngữ.Sửa :C¸ch 1: T¸c phÈm T¾t ®Ìn cđa Ng« TÊt Tè ®· cho ta thÊy h×nh ¶nh ng­êi phơ n÷ n«ng th«n trong chÕ ®é cị. C¸ch 2: Qua t¸c phÈm T¾t ®Ìn, Ng« TÊt Tè ®· cho ta thÊy h×nh ¶nh ng­êi phơ n÷ n«ng th«n trong chÕ ®é cịNhững yêu cầu về sử dụng Tiếng ViệtI/ Sử dụng đúng theo các chuẩn mực của Tiếng Việt.b. C©u v¨n ®ĩng: - Ng«i nhµ ®· lµm cho bµ sèng h¹nh phĩc h¬n - Cã ®­ỵc ng«i nhµ, bµ ®· sèng h¹nh phĩc h¬n - Ng«i nhµ ®· mang l¹i niỊm h¹nh phĩc cho cuéc sèng cđa bµC©u sai: - Cã ®­ỵc ng«i nhµ ®· lµm cho bµ sèng h¹nh phĩc h¬n  c©u thiÕu chđ ng÷ (do nhÇm tr¹ng ng÷ chØ c¸ch thøc lµ CN)  Ch÷a: 3 c©u ®ĩng Những yêu cầu về sử dụng Tiếng ViệtI/ Sử dụng đúng theo các chuẩn mực của Tiếng Việt. c. §o¹n v¨n:  Sai: c©u s¾p xÕp lén xén, thiÕu logic, mạch lạc.  TrËt tù ®ĩng: (1) Thuý KiỊu vµ Thuý V©n ®Ịu lµ con g¸i cđa «ng bµ V­¬ng viªn ngo¹i. (3) Hä sèng ªm Êm d­íi mét m¸i nhµ, cïng cã nh÷ng nÐt xinh ®Đp tuyƯt vêi. (2) Thuý KiỊu lµ mét thiÕu n÷ tµi s¾c vĐn toµn. (4) VỴ ®Đp cđa nµng hoa cịng ph¶i ghen, liƠu cịng ph¶i hên. (5) Cßn Thuý V©n cã nÐt ®Đp ®oan trang thuú mÞ. (6) VỊ tµi, Thuý KiỊu cịng h¬n h¼n Thuý V©n. (7) ThÕ nh­ng nµng ®©u cã ®­ỵc h­ëng h¹nh phĩc. *Tóm lại, về ngữ pháp, viết câu cần chú ý về : cấu tạo câu cho đúng với quy tắc ngữ pháp tiếng Việt, diễn đạt đúng các quan hệ ý nghĩa, sử dụng dấu câu thích hợp; các câu phải được liên kết chặt chẽ, tạo nên một văn bản mạch lạc, thống nhất.Những yêu cầu về sử dụng Tiếng ViệtI/ Sử dụng đúng theo các chuẩn mực của Tiếng Việt.Như vậy, về mặt ngữ pháp chúng ta phải đạt được những yêu cầu nào?4..Về phong cách ngôn ngữ : Những yêu cầu về sử dụng Tiếng ViệtI/ Sử dụng đúng theo các chuẩn mực của Tiếng Việt.Ph©n tÝch vµ ch÷a l¹i nh÷ng tõ dïng kh«ng ®ĩng phong c¸ch ng«n ng÷:Hoµng h«n ngµy 25/10, lĩc 17h30, t¹i km 19 thuéc quèc lé 1A ®· x¶y ra mét vơ tai n¹n giao th«ng. C©u v¨n trong biªn b¶n vỊ một vơ tai n¹n giao th«ng, thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ hµnh chÝnh + Sư dơng tõ “hoµng h«n” (tõ ng÷ gỵi h×nh thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ nghƯ thuËt) kh«ng phï hỵp + Thay tõ “hoµng h«n” = “chiỊu” / “buỉi chiỊu” - “TruyƯn KiỊu” cđa NguyƠn Du ®· nªu cao mét t­ t­ëng nh©n ®¹o hÕt søc lµ cao ®Đp.  C©u v¨n trong bµi v¨n nghÞ luËn, thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ khoa häc / chÝnh luËn. + Sư dơng tõ “hÕt søc lµ” (khÈu ng÷ thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t) kh«ng phï hỵp + Thay tõ “hÕt søc lµ” = “rÊt” / “v« cïng”Những yêu cầu về sử dụng Tiếng ViệtI/ Sử dụng đúng theo các chuẩn mực của Tiếng Việt.b. NhËn xÐt c¸c tõ ng÷ thuéc ng«n ng÷ nãi / khÈu ng÷ trong phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t trong ®o¹n v¨n: BÈm cơ, tõ ngµy cơ b¾t con ®i ë tï, con l¹i sinh ra thÝch ®i tï;bÈm cã thÕ, con cã d¸m nãi gian th× trêi tru ®Êt diƯt, bÈm cơ ë tï s­íng qu¸. §i ë tï cßn cã c¬m ®Ĩ mµ ¨n, b©y giê vỊ lµng vỊ n­íc mét th­íc c¾m dïi kh«ng cã, ch¶ lµm g× nªn ¨n. BÈm cơ, con l¹i ®Õn kªu cơ, cơ l¹i cho con ®i ë tï. (Nam Cao, ChÝ PhÌo)4.Về phong cách ngôn ngữ : Tõ ng÷ thuéc ng«n ng÷ nãi trong phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t: + Tõ ng÷ x­ng h«: cơ, con + Tõ ng÷ h« gäi: bÈm cơ + Tõ ng÷ ®­a ®Èy: bÈm cã thÕ, bÈm qu¶ ®i ë tï, con l¹i ®Õn kªu cơ, cơ l¹i cho con + Tõ ng÷ khÈu ng÷: sinh ra, cã d¸m nãi gian, vỊ lµng, vỊ n­íc, ch¶ lµm g× nªn ¨n + Thµnh ng÷, tơc ng÷: trêi chu ®Êt diƯt, mét th­íc c¾m dïi + C¸ch nãi Êp ĩng: BÈm cơ, bÈm cã thÕ, bÈm qu¶ ®i ë tï, bÈm cơ.., con l¹i.., cơ l¹i... - Tõ ng÷ vµ c¸ch nãi ®ã kh«ng thĨ dïng trong 1 l¸ ®¬n ®Ị nghÞ (phong c¸ch ng«n ng÷ hµnh chÝnh) VD: Cïng cã néi dung thỊ / høa hĐn: + Trong ®¬n: kh«ng dïng Con cã nãi sai th× trêi chu ®Êt diƯt  Ph¶i thĨ hiƯn thµnh lêi cam ®oan: T«i xin cam ®oan ®iỊu ®ã lµ ®ĩng sù thùc, nÕu sai t«i hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiƯmNhững yêu cầu về sử dụng Tiếng Việt* Tóm lại, khi nói và viết, cần sử dụng ngôn ngữ ( từ ngữ, câu văn, cách phát âm , cách thức trình bày ) phù hợp với đặc trưng và tính chuẩn mực của từng phong cách ngôn.I/ Sử dụng đúng theo các chuẩn mực của Tiếng Việt.4.Về phong cách ngôn ngữ : C¸c chuÈn mùc cđa tiÕng Viªt VỊ ng÷ ©m vµ ch÷ viÕt VỊ tõ ng÷ VỊ ng÷ ph¸p VỊ phong c¸ch Ghi nhí: SGK/67CỦNG CỐ:H·y lùa chän tõ ng÷ viÕt ®ĩng trong nh÷ng tr­êng hỵp sau? Bµn hoµng ChÊt ph¸t Bµn quan L·ng m¹n Hiu trÝ Uèng riƯu Trau chuèt Lång lµn §Đp ®Ï ChỈc chỴ Bµng hoµng ChÊt ph¸c Bµng quan L·ng m¹ng H­u trÝ Uèng r­ỵu Chau chuèt Nång nµn §Đp ®Ỵ ChỈt chÏ XÐt bµi tËp 1 (SGK)LUYỆN TẬP HS về học bài cũ, soạn tiếp bài học này và làm hết bài tập trong sách giáo khoa trang 68.DẶN DÒ:Trân trọng cảm ơn quý thầy cô giáo và các em học sinh!