Bài giảng Ngữ văn khối 12 - Bài: Ai đã đặt tên cho dòng sông

Hoµng Phñ Ngäc T­êng(TrÝch)Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng?Đọc - hiểu tiểu dẫn1. Tác giả- Sinh năm 1937 tại thành phố Huế- Quê gốc: Làng Bích Khê - Xã Triệu Phong - Huyện Triệu Phong - Tỉnh Quảng Trị.- Cuộc đời: SGK- Sáng tác văn chương: Văn xuôi và thơ- Tác phẩm chính: SGK2. Tác phẩm: " Ai đã đặt tên cho dòng sông?”- Thể loại: Tùy bút- Xuất xứ: In trong tập sách cùng tên.- Bố cục: Gồm 3 phần Phần 1: Cảnh quan thiên nhiên của Sông HươngPhần 2+ 3: Phương diện lịch sử và văn hóa của Sông Hương Đoạn trích trong sgk thuộc phần một + lời kết của toàn tác phẩmII. Đọc - Hiểu văn bản. 1. Đọc 2. Tìm hiểu chú thích 3. Tìm hiểu văn bản.3.1. VÎ ®Ñp h×nh t­îng s«ng H­¬ng.3.1. Vẻ đẹp của sông Hương qua cảnh sắc thiên nhiên+ Nhãm 4: Sông Hương trước khi đi ra biển cả có điểm gì đặc biệt?+ Nhãm 3: Trong c¸i nh×n cña HPNT, s«ng H­¬ng khi ®i qua thµnh phè ®­îc c¶m nhËn nh­ thÕ nµo?+ Nhãm 2: Sông Hương ở đồng bằng được miêu tả như thế nào? Dẫn chứng minh họa.+ Nhãm 1: C¶nh s¾c thiªn nhiªn cña s«ng H­¬ng ë th­îng nguån ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo? DÉn chøng minh ho¹ trong t¸c phÈm? Th¶o luËn nhãm(5 phót)* Sông Hương ở thượng nguồn+ Sức sống mãnh liệt, hoang dại + Dịu dàng và say đắm.=> S«ng H­¬ng ®· ®­îc “rừng già” “ hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng” ®Ó nã cµng ngµy cµng m¹nh mÏ h¬n, say ®¾m h¬n.. 3.1.1. Vẻ đẹp của sông Hương qua cảnh sắc thiên nhiên- Sông Hương thay đổi về tính cách: + chế ngự được bản năng của người con gái + “mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở”* Sông Hương ở đồng bằng- Cảnh đẹp s«ng H­¬ng như bức tranh có đường nét, có hình khối: + ChuyÓn dßng liªn tôc; vßng gi÷a khóc quanh ®ét ngét, uèn m×nh theo nh÷ng ®­êng cong thËt mÒm. “Sông mềm như tấm lụa” trôi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách”- Vẻ đẹp s«ng H­¬ng đa màu mà biến ảo: “sớm xanh , trưa vàng, chiều tím”.Vẻ đẹp trầm mặc cña Sông Hương. Vẻ đẹp mang màu sắc triết lí, cổ thi khi đi trong âm hưởng ngân nga của tiếng chuông chùa Thiên Mụ.=> B»ng bót ph¸p kÓ vµ t¶, HPNT ®· lµm næi bËt mét s«ng H­¬ng ®Ñp bëi phèi c¶nh k× thó gi÷a nã víi thiªn nhiªn xø HuÕ phong phó, hµi hoµ.- S«ng H­¬ng mang vÎ ®Ñp dÞu dµng, cã linh hån vµ “vui t­¬i” h¼n lªn nh­ “t×m ®óng ®­êng vÒ”. Råi ngay lËp tøc, s«ng H­¬ng g¾n bã tha thiÕt víi thµnh phè “nh­ mét tiÕng v©ng kh«ng nãi ra cña t×nh yªu” “ngËp ngõng nh­ muèn ®i muèn ë” v­¬ng vÊn kh«ng muèn xa rêi. * S«ng H­¬ng khi ®i qua thµnh phè- Trong c¸ch biÓu ®¹t tµi hoa cña t¸c gi¶, s«ng H­¬ng ®­îc c¶m nhËn d­íi nhiÒu gãc ®é:+ B»ng con m¾t héi ho¹: SH vµ nh÷ng chi l­u cña nã t¹o nh÷ng ®­êng nÐt tinh tÕ lµm nªn vÎ ®Ñp cæ kÝnh cña cè ®«.+ Qua c¸ch c¶m nhËn ©m nh¹c: SH ®Ñp nh­ ®iÖu slow chËm r·i, s©u l¾ng, tr÷ t×nh.+ D­íi c¸i nh×n say ®¾m cña mét tr¸i tim ®a t×nh: S«ng H­¬ng lµ ng­êi t×nh dÞu dµng, thuû chung.- §­îc so s¸nh nh­ “nµng KiÒu trong ®ªm t×nh tù trë l¹i t×m Kim Träng”. - “Lời thề ấy vang vọng  thành giọng hò dân gian”. §ã là tấm lòng con người HuÕ “mãi chung tình với quê hương xứ sở”.* Nh­ vËy , vÎ ®Ñp cña s«ng H­¬ng qua c¶nh s¾c thiªn nhiªn “ nh­ mét c« g¸i HuÕ duyªn d¸ng, ®iÓm t« cho vÎ ®Ñp HuÕ”.* Sông Hương trở lại “để nói một lời thề trước khi về biển cả”.- D­íi gãc ®é v¨n ho¸:+ G¾n víi nh¹c cæ ®iÓn vµ nh÷ng ®ªm ca HuÕ trªn s«ng.+ G¾n víi NguyÔn Du vµ khóc nh¹c “tø ®¹i c¶nh”. + Lµ nguån c¶m høng bÊt tËn cña thi ca -> s«ng kh«ng bao giê tù lÆp l¹i m×nh.=> s«ng H­¬ng thuéc vÒ mét thµnh phè tõng lµ chèn ®Õ ®« vµ tù b¶n th©n nã ®· thÊm ®Ém phÈm chÊt v¨n ho¸ ®éc ®¸o xø HuÕ 3.1.2 .VÎ ®Ñp cña s«ng H­¬ng víi cuéc ®êiCa HuÕ trªn s«ng H­¬ng- D­íi gãc ®é ®êi th­êng: S«ng H­¬ng trë l¹i lµ mét ng­êi con g¸i dÞu dµng cña ®Êt n­íc.3.1.3 VÎ ®Ñp s«ng H­¬ng g¾n liÒn víi nh÷ng sù kiÖn lÞch sö.- Thêi vua Hïng s«ng H­¬ng lµ dßng s«ng biªn thuú xa x«i.- Trong “d­ ®Þa chÝ” (NguyÔn Tr·i), s«ng H­¬ng ®­îc ®Æt tªn Linh Giang, g¾n víi nh÷ng cuéc chiÕn ®Êu oanh liÖt cña qu©n d©n §¹i ViÖt.- ThÕ kû XVIII: S«ng H­¬ng “vÎ vang soi bãng kinh thµnh Phó Xu©n cña ng­êi anh hïng NguyÔn HuÖ”.- ThÕ kû XIX: S«ng H­¬ng sèng hÕt lÞch sö bi tr¸ng víi m¸u cña nh÷ng cuéc khëi nghÜa.- §i vµo thêi ®¹i cña C¸ch m¹ng th¸ng T¸m b»ng nh÷ng chiÕn c«ng rung chuyÓn.- Chøng kiÕn cuéc næi dËy tæng tiÕn c«ng tÕt MËu Th©n 1968.=> s«ng H­¬ng g¾n liÒn víi lÞch sö cña HuÕ, cña d©n téc.* Tãm l¹i: S«ng H­¬ng lµ mét h×nh t­îng nghÖ thuËt héi tô ®Çy ®ñ vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn, v¨n ho¸, lÞch sö vµ t©m hån Qua viÖc t×m hiÓu vÎ ®Ñp s«ng H­¬ng, em nhËn xÐt g× vÒ t×nh c¶m cña t¸c gi¶ dµnh cho dßng s«ng? - T×nh c¶m cña HPNT víi s«ng H­¬ng: T¸c gi¶ ®· soi s¸ng vÎ ®Ñp h×nh t­îng dßng s«ng H­¬ng b»ng t©m hån m×nh vµ b»ng t×nh yªu tha thiÕt ®èi víi quª h­¬ng xø së, khiÕn nã trë nªn lung linh, ®a d¹ng nh­ ®êi sèng t©m hån con ng­êi.3.2. NghÖ thuËt trÇn thuËt.Th¶o luËn nhãm: 3 phót Nhãm1: T¸c gi¶ ®· sö dông nh÷ng ®iÓm nh×n trÇn thuËt nµo? Nhãm 2: Em cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc sö dông ng«i kÓ? Nhãm 3: VÎ ®Ñp cña s«ng H­¬ng ®­îc t¸c gi¶ miªu t¶ b»ng giäng ®iÖu nh­ thÕ nµo ?- §iÓm nh×n trÇn thuËt: BiÕn ®æi linh ho¹t:+ Ph­¬ng diÖn thêi gian+ Ph­¬ng diÖn kh«ng gian+ Ph­¬ng diÖn kÕt cÊu=> Nh©n vËt tr÷ t×nh: Lµ nhµ khoa häc cã kiÕn thøc s©u réng, ng­êi nghÖ sü cã t©m hån nh¹y c¶m, tµi hoa. Ng«i kÓ: Nh©n vËt T«i – Ng­êi trÇn thuËt. Quan s¸t, tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt suy nghÜ cña m×nh vÒ s«ng H­¬ng. Béc lé c¶m xóc c¸ nh©n víi s«ng H­¬ng b»ng nh÷ng liªn t­ëng phong phó, bÊt ngê.- Giäng ®iÖu trÇn thuËt: + Giäng ®iÖu tr÷ t×nh giµu chÊt suy t­ëng vµ chÊt triÕt luËn.+ Sö dông nhiÒu biÖn ph¸p nghÖ thuËt víi nh÷ng h×nh ¶nh ®Æc s¾c, giµu chÊt héi ho¹, nh¹c vµ th¬. => NghÖ thuËt trÇn thuËt trong tuú bót Hoµng Phñ Ngäc T­êng thÓ hiÖn: ChÊt HuÕ ®· thÊm ®­îm trong t©m hån, t©m linh cña nhµ v¨n.III. Ghi nhớ: (SGK)* Củng cố: GV: Tổ chức HS thảo luận bằng phiếu học tập.(?) Cách đặt tiêu đề và kết thúc tác phẩm bằng câu hỏi "Ai đã đặt tên cho dòng sông?" nhằm mục đích gì?- Mục đích+ Giúp người đọc hiểu về cái tên đẹp của dòng sông: s«ng H­¬ng – s«ng th¬m.+ Gợi lên niềm biết ơn đối với người đã khai phá miền đất này. Hướng dẫn về nhà.- Nắm nội dung tác phẩm.- Soạn bài theo PPCT.