Bài giảng Ngữ văn lớp 9 - Tiết 56: Bếp lửa

“Mặt trời xuống biển như hòn lửa.Sóng đã cài then đêm sập cửa.Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,Câu hát căng buồm cùng gió khơi.” 
KIEÅM TRA BAØI CUÕ 
 Câu hát căng buồm với gió khơi,Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.Mặt trời đội biển nhô màu mới,Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi. 
Em có nhận xét gì về hình ảnh người lao động? 
Người lao động được sáng tạo với cảm hứng lãng mạn, mang niềm tin,niềm vui trước cuộc sống mới. 
Trong ch­¬ng tr×nh ng÷ v¨n THCS em ®· ®­îc häc bµi th¬ nµo cã hai h×nh ¶nh trªn ? Cña t¸c gi¶ nµo ? Néi dung cña bµi th¬ ? 
TiÕng gµ tr­a- Xu©n Quúnh 
 ViÕt vÒ t×nh c¶m bµ, ch¸u 
Em h·y ®äc nh÷ng c©u th¬ cã hai h×nh ¶nh trªn ? 
Trªn ®­êng hµnh qu©n xa 
Dõng ch©n bªn xãm nhá 
Tay bµ khum soi trøng 
Giµnh tõng qu¶ ch¾t chiu 
Cho con gµ m¸i Êp 
Cục cục tác cục ta 
TiÕt 56 : BÕp löa 
B»ng ViÖt 
TiÕt 56 : BÕp löa 
B»ng ViÖt 
I. Tìm t hiÖu chung: 
1. T¸c gi¶: 
? 
Nªu hiÓu biÕt cña em vª nhµ th¬ B»ng ViÖt? 
 B»ng ViÖt tªn thËt lµ NguyÔn ViÖt B»ng, sinh n¨m 1941, Quª Hµ T©y . 
 Thuéc líp nhµ th¬ tr­ëng thµnh trong kh¸ng chiÕn chèng Mü. 
- B»ng ViÖt ( 1941)- Hµ T©y. 
- Thuéc líp nhµ th¬ tr­ëng thµnh trong kh¸ng chiÕn chèng Mü. 
- Tr¶i qua nhiÒu c«ng viÖc : lµm b¸o, ®i chiÕn tr­êng, biªn tËp, dÞch th¬ - truyÖn. Gi÷ c¸c chøc vô quan träng: Tæng th­ kÝ héi v¨n häc Hµ Néi, uû viªn BCH héi nhµ v¨n ViÖt Nam, hiÖn lµ chñ tÞch héi Liªn hiÖp v¨n häc Hµ Néi. 
2. T¸c phÈm: 
? 
Nªu hoµn c¶nh ra ®êi cña bµi th¬ ? 
Bµi th¬ ®­îc s¸ng t¸c n¨m 1963, khi t¸c gi¶ lµ sinh viªn ngµnh luËt ë Liªn X«. 
 In trong tËp “ H­¬ng c©y- BÕp löa ” (1968 ) 
TiÕt 56 : BÕp löa 
B»ng ViÖt 
Đọc-Tìm hieåu chung: 1. Taùc giaû2. Taùc phaåm 
 3. Đọc văn bản : 
 +Khổ 1 : Bếp lửa khơi nguồn kỉ niệm . 
 + Năm khổ tiếp : Hồi tưởng những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà và hình ảnh bà gắn liền với hình ảnh bếp lửa. 
 + Khổ 6 . Suy nghĩ về bà và cuộc đời bà. 
 + Khổ cuối : Nỗi niềm thương nhớ bà của người cháu xa quê. 
Thô töï do 
4.Theå loaïi: 
5. Boá cuïc: 
II. Ñoïc – hieåu vaên baûn 1. Hình aûnh beáp löûa khôi nguoàn caûm xuùc 
Bếp lửa 
Tiết 56 
Bằng Việt 
? Hãy tìm từ láy và hình ảnh ẩn dụ có trong 3 câu thơ sau và nội dung thể hiện điều gì? 
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm 
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm 
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa 
 +Từ láy: chờn vờn +Hình ảnh ẩn dụ: biết mấy nắng mưa 
Tình cảm bà cháu gắn liền với bếp lửa, bền bỉ và sâu nặng 
* Bài tập thảo luận: 
Câu 1:Trong dòng hồi tưởng về bà có câu : 
“Một bếp lửa ấp iu nồng đượm”, từ “ ấp iu ” gợi đến hình ảnh bàn tay người bà như thế nào ? 
 a.Kiên nhẫn, khéo léo. 
 b.Vụng về thô nhám. 
 c.Cần cù chăm chỉ. 
 d.Mảnh mai yếu đuối 
a 
Bếp lửa 
Tiết 56 
Bằng Việt 
I. ĐỌC – TÌM HIỂU CHUNG: 
II. ĐỌC – TÌM HIỂU VĂN BẢN: 
1. Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cảm xúc: 
“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm” 
Hình ảnh quen thuộc gần gũi. 
“Một bếp lửa ấp iu nồng đượm” 
Sự kiên nhẫn khéo léo chắc chiu 
 tình cảm của người bà. 
 “Cháu thương bà biết mấy nắng mưa” 
 Tình cảm bà cháu gắn liền với bếp lửa, bền bỉ và sâu nặng. 
“Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu 
 Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay” ! 
“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói 
 Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi 
 Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy” 
Hãy tìm những câu thơ có liên quan đến hình ảnh này? 
Bếp lửa 
Tiết 56 
Bằng Việt 
I. ĐỌC – TÌM HIỂU CHUNG: 
II. ĐỌC – TÌM HIỂU VĂN BẢN: 
1. Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cảm xúc: 
2. Cảm nghĩ về bà và bếp lửa: : 
a. Hồi tưởng những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà : 
 - Thủa ấu thơ : 
 + 4 tuổi đã quen mùi khói, 
 +Khói hun nhèm mắt cháu, 
 +Sống mũi còn cay. 
  Cuộc sống nghèo khó với cái đói mòn mỏi của năm Ất dậu. 
 Giọng thơ trĩu xuống nao lòng. 
khó quên 
“Tu hú kêu trên những cánh đồng xaTiếng tu hú sao mà tha thiết thế!... Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bàKêu chi hoài trên những cánh đồng xa?” 
Hãy tìm những câu thơ có liên quan đến hình ảnh này? 
Bếp lửa 
Tiết 56 
Bằng Việt 
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế 
Bà dạy cháu làm bà chăm cháu học 
Hãy tìm những câu thơ có liên quan đến hình ảnh này? 
Bếp lửa 
Tiết 56 
Bằng Việt 
I. ĐỌC – TÌM HIỂU CHUNG: 
II. ĐỌC – TÌM HIỂU CHI TIẾT: 
1. Bếp lửa gợi nỗi nhớ thương bà: 
2. Cảm nghĩ về bà và bếp lửa: 
b.Hồi tưởng những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà: 
 Thời niên thiếu: 
 +8 năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa 
+Tiếng Tu hú kêu 
 +Bà kể chuyện những ngày ở Huế 
 + Bà bảo cháu nghe, bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học 
Tình cảm bà cháu quấn quýt, tấm lòng đôn hậu, tình thương bao la của bà đối với cháu. 
Động từ nối: 
 Bà, cháu 
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi 
Hãy tìm những câu thơ có liên quan đến hình ảnh này? 
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi 
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh 
Hãy tìm những câu thơ có liên quan đến hình ảnh này? 
Chiến tranh tàn khốc năm Ất Dậu(1945) 
“Năm Ất Dậu tháng ba còn nhớ mãi Giống Lạc Hồng cực trải lắm đau thương! Những thây ma thất thểu đầy đường, Rồi ngã gục không đứng lên vìđói!”   
“ Ta nhớ mãi cái thời kỳ đen tối! Quên làm sao tội lỗi kẻ xâm lăng! Quên làm sao mối thù hận khôn cùng! Quên sao được hai triệu người chết đói!” (Bàng Bá Lân).  
Bếp lửa 
Tiết 56 
Bằng Việt 
I. ĐỌC – TÌM HIỂU CHUNG: 
II. ĐỌC – TÌM HIỂU CHI TIẾT: 
1. Bếp lửa gợi nỗi nhớ thương bà: 
2. Cảm nghĩ về bà và bếp lửa: 
c.Hồi tưởng những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà: 
B à vẫn vững lòng trước mọi tai hoạ thử thách. 
N ăm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi.. 
V ẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh.. 
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!” 
Lời dẫn trực tiếp 
Hình ảnh người bà kháng chiến, giàu đức hi sinh, là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho cháu. 
* Trong những năm gian khó: 
Bếp lửa 
Tiết 56 
Bằng Việt 
I. ĐỌC – TÌM HIỂU CHUNG: 
II. ĐỌC – TÌM HIỂU CHI TIẾT: 
1. Bếp lửa gợi nỗi nhớ thương bà: 
2. Cảm nghĩ về bà và bếp lửa: 
  Nhen lửa 
Bà lận đận 
Qua nắng mưa 
Thói quen dậy sớm 
Nh óm bếp lửa ấp iu nồng đượm 
Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi 
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui 
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ 
Ôi kì lạ và thiêng liêng - bếp lửa! 
d. Cảm nghĩ về bà và cuộc đời bà : 
S ử dụng điệp từ: nhóm 
Nhóm lửa 
Giữ lửa 
Truyền lửa 
Bếp lửa 
Tiết 56 
Bằng Việt 
I. ĐỌC – TÌM HIỂU CHUNG: 
II. ĐỌC – TÌM HIỂU VĂN BẢN: 
1. Bếp lửa gợi nỗi nhớ thương bà: 
3.Nỗi niềm thương nhớ bà của người cháu: 
2. Cảm nghĩ về bà và bếp lửa: 
 - Giờ cháu đã đi xa: 
 + Không gian, thời gian xa cách 
 +Cuộc sống đổi thay : lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả 
 +Vẫn luôn nhắc nhở 
  Tình thương nhớ về bà luôn mãnh liệt trong lòng đứa cháu. 
 Hãy nêu cảm nhận cuả tác giả khi đã xa quê? 
 Hình ảnh ngọn lửa toả sáng trong câu thơ, nó có sức truyền cảm mạnh mẽ. Ngọn lửa của tình yên thương, ngọn lửa của niềm tin, ngọn lửa ấm nồng như tình bà cháu, ngọn lửa đỏ hồng soi sáng cho con đường đứa cháu  Bà luôn nhắc cháu rằng: nơi nào có ngọn lửa, nơi đó có bà, bà sẽ luôn ở cạnh cháu.  Môt tình cảm thiêng liêng cao cả. 
  ?Tại sao tác giả sử dụng  hình ảnh ngọn lửa trong  bài thơ? Nhằm mục đích gì ?  
Bếp lửa 
Tiết 56 
Bằng Việt 
I. ĐỌC – TÌM HIỂU CHUNG: 
II. ĐỌC – TÌM HIỂU VĂN BẢN: 
1. Bếp lửa gợi nỗi nhớ thương bà: 
3.Nỗi niềm thương nhớ bà của người cháu: 
2. Cảm nghĩ về bà và bếp lửa: 
 *Ý nghĩa văn bản :Từ những kỉ niêm tuổi thơ ấm áp tình bà cháu, nhà thơ cho ta hiểu thêm về những người bà, những người mẹ,về nhân dân nghĩa tình. 
  ?Qua nội dung đã tìm hiểu, em rút ra được bài học gì?   
*Ng 
*Nghệ thuật: 
 - Xây dựng hình ảnh thơ vừa cụ thể, gần gũi,vừa gợi nhiều lí tưởng,mang ý nghĩa biểu tượng. 
 - Kết hợp nhuần nhuyễn giữa miêu tả,tự sự, nghị luận và biểu cảm. 
  Hãy tìm nghệ thuật sử dụng trong bài thơ?   
Bếp lửa 
Tiết 56 
Bằng Việt 
 I.ĐỌC – TÌM HIỂU CHUNG: 
II. ĐỌC – TÌM HIỂU CHI TIẾT: 
III. TỔNG KẾT: 
Suy nghĩ về bà và cuộc đời bà 
Bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà còn là người truyền lửa. 
Hình ảnh bếp lửa 
Hình ảnh quen thuộc 
Khơi nguồn cảm hứng 
Nhớ về bà và tình cảm của 2 bà cháu 
Hồi tưởng kỷ niệm bên bà 
KN năm 4 tuổi,những năm đói khổ rồi những năm k/c của đất nước. 
Cháu ở xa không nguôi nhớ bà 
Hình ảnh 
Bà gắn 
liền với 
bếp lửa 
Mạch cảm xúc của bài thơ bằng sơ đồ sau: 
* Ghi nhớ: sgk T146 
 HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ : ************ 
 - Học thuộc lòng bài thơ . 
 - Nắm vững cấu trúc của bài theo dòng hồi tưởng của tác giả. 
 - Soạn bài thơ:” Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” . 
 - Xác định tác giả, tác phẩm,nội dung chính của bài. 
 - Nhận xét nghệ thuật sử dụng trong bài.